System polityczny i społeczny Egiptu
Ustrój polityczny –ewolucja; ogólna charakterystyka
Monarchia despotyczna jako typowy ustrój cywilizacji starożytnego wschodu.
Najtrwalszą i najdłużej istniejącą z monarchii w historii świata była monarchia egipska.
W ciągu niemal 3 tysięcy lat (od 3000 r. p.n.e.) krajem rządził niezmiennie ten sam typ władcy, którego atrybuty władzy oraz instytucje w zasadzie nienaruszone. Imię króla najczęściej zastępowano nazwą monarszego pałacu – „wielkiego domu”, czyli w języku Egipcjan per-aa, a w postaci przekazanej nam przez Greków – FARAON.
Najważniejszą cechą władzy faraona był jej boski, sakralny charakter, a sam faraon był wręcz utożsamiany z bogiem – Horusem, co oznaczało, że w Egipcie panowała teokracja (z gr. theokratia, „władza boga”). W miarę upływu czasu umniejszała się boskość faraona. Ostatecznie wierzono, że faraon dopiero po śmierci stawał się naprawdę bogiem Ozyrysem. Jednocześnie zmieniały się pojęcia Egipcjan na temat zaświatów. O ile wcześniej uważano, że życie w nich możliwe jest tylko dla faraona, potem także jego rodziny i urzędników, to później zaczęto wierzyć, że jest to perspektywa życia także dla każdego człowieka. W okresie Średniego Państwa (XX-XVII w. p.n.e.) faraon stał się wybrańcem boga, w okresie Nowego Państwa (XVI-XI w. p.n.e.) faraon pojmowany był już „tylko” jako odbicie, obraz boga, tak jak posąg kultowy, nie był już nawet synem boga. Rozpowszechniła się idea ziemskiego pochodzenia monarchii. Nadal jednak Amon-Re, będący wówczas najsilniejszym bogiem Egiptu, wybierał sobie spośród wielu tego, a nie innego władcę na swojego ziemskiego następcę.
Niezmiennie absolutna pozostawała też władza faraona, bo obojętnie, czy był żyjącym bogiem, czy tylko synem boga, zarówno on, jak i jego reprezentanci mieli nad poddanymi wszelką władzę. Faraon był najwyższym kapłanem, ustawodawcą, sędzią, wodzem. Tylko tak silna władza mogła zrealizować gigantyczne przedsięwzięcia, jakimi była budowa piramid czy wielkie prace melioracyjne. Przykładowo po wylewie rzeki Nil należało zmobilizować całą ludność do pracy przy uprawie zawodnionej i użyźnionej naniesionym mułem ziemi. Z kolei po obfitych zbiorach część plonów gromadzono w magazynach z przeznaczeniem na przyszły zasiew lub jako rezerwę na czas nieurodzaju. Sprawna realizacja tych zadań wymagała istnienia władzy cieszącej się bezwzględnym posłuchem. Absolutny autorytet władców wymuszały zastępy urzędników i żołnierzy. Nie przypadkiem egipska maksyma z XXII w. p.n.e. głosiła:
„Budź trwogę, tak żeby ludzie bali się ciebie.
Tylko taki urzędnik, którego ludzie się boją, jest prawdziwym urzędnikiem.
Patrz- chwała urzędnika polega na tym, że czyni to, czego domaga się prawo.”
Ponieważ wierzono, że dobroczynne działanie rzek zależy od woli bogów, państwo organizowało obrzędy religijne i zbiorowe modły oraz składanie ofiar.
W historii starożytnego Egiptu nigdy nie spisano żadnych praw, które w jakikolwiek sposób umniejszałyby władzę króla. Ograniczały ją tylko i wyłącznie faktyczne wpływy rosnących momentami w siłę urzędników.
Czasem wręcz przejmowali władzę i zamieniali faktycznie Egipt w teokrację. Najwyższym po faraonie dostojnikiem był wezyr – zwykle jego krewny bądź po prostu syn. Faraonowie powołali tę instytucję do pomocy w rządzeniu wielkim krajem, zawsze noszącym piętno podziału na Egipt Dolny i Górny, i dla wprawienia swoich potomków w sztuce rządzenia.
Podatki płacono w naturze, bo Egipcjanie nie używali pieniądza. Za służbę faraon płacił nadziałami ziemi, które z pokolenia na pokolenie gromadziły rodziny urzędników i oficerów.
Ustrój społeczny – ewolucja; ogólna charakterystyka
Większość mieszkańców Egiptu stanowili chłopi. Byli oni osobiście wolni, co nie znaczy, że mieli prawo swobodnego dysponowania całym swoim czasem. W okresie, kiedy pola uprawne zalewały wody Nilu, chłopów powoływano do wykonywania różnych prac na rzecz państwa. Oni właśnie, pod nadzorem inżynierów i urzędników, wznosili piramidy, świątynie i monumentalne pomniki.
Specjalny status mieli pisarze. Nauka pisma trwała bardzo długo i była niezwykle żmudna. Dlatego też osoby, które opanowały tę trudną sztukę, cieszyły się dużym prestiżem społecznym.
Dużą rolę odgrywali w Egipcie urzędnicy państwowi. Wynikało to z charakteru władzy królewskiej: faraon sprawował kontrolę nad wieloma gałęziami wytwórczości, niezbędny był rozbudowany aparat administracyjny sprawujący nadzór nad różnymi dziedzinami życia. Liczne wskazówki dotyczące postępowania wobec urzędników, skierowane zarówno do ich podwładnych, jak i petentów, ukazują obraz pełen poddańczości i całkowitej przewagi osób stojących wyżej w hierarchii:
„Zginaj kark przed zwierzchnikami swoimi,
przed twoim przełożonym na dworze królewskim,
a dom twój będzie trwale bogaty i obchodzić się będą z Tobą przyzwoicie.
To bardzo źle przeciwstawiać się zwierzchnikowi,
bo człowiek żyje tylko dzięki życzliwości zwierzchnika
i kiedy jego ręka nie wyciąga się, żeby podwładnego pozbawić osłony.”
W hierarchii urzędniczej najwyższe miejsce zajmował wezyr, prawa ręka władcy, właściwy nadzorca systemu administracyjnego. Dobór odpowiedniej osoby na to stanowisko był dla każdego faraona sprawą niezmiernej wagi. Nielojalny z zbyt ambitny wezyr mógł bowiem zagrozić władzy królewskiej.
Osobną grupę społeczeństwa stanowili kapłani. Zajmowali się przede wszystkim kultem, ale także zarządzaniem posiadłościami ziemskimi, które poszczególni władcy przyznawali w darze świątyniom. Rytuały ku czci bóstw były niezmiernie skomplikowane i czasochłonne, poza tym kapłanów obowiązywały liczne nakazy i zakazy, nieraz dość uciążliwe. Musieli oni dbać, aby ich ciała pozbawione byłby jakiegokolwiek owłosienia, przestrzegali też ścisłych przepisów dotyczących stroju. Jednakże ich wysoka pozycja społeczna i zamożność wynagradzały im te niedogodności.
Wszelkie stanowiska państwowe obsadzane były przez mężczyzn. Jedynym wyjątkiem były „małżonki Amona”, kobiety będące kapłankami tego boga w Tebach. W początkach Epoki Późnej sprawowały one władzę nad całym okręgiem tebańskim.
źródło:http://www.sciaga.pl/tekst/30821-31-despotie_wschodnie_starozytna_mezopotamia_i_egipt
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz